Public Service: Út úr egnum ekkó-kamari

Eg eri ein av teimum sum leingi havi argumenterað fyri, at Kringvarpið átti at samstarva við eitt nú áhugafelagsskapir um sendingar og tilfar. Ikki at sleppa meginregluni um redaktørábyrgd, men út frá einum demokratiskum sjónarmiði at lata miðlin upp fyri fleiri.
Hetta er eitt lítið ískoyti til kjakið um tann partin av Public Service-sáttmálanum, sum snýr seg um samstarv ið áhugafeløg.
Mín høvuðsgrund fyri hesum er, at tað kann verða ein máti at viðlíkahalda og uppbyggja álitið á og trúvirðið hjá einum almennum Public Service-miðli.
Í roynd og veru hugsi eg bara um ein máta at lova fleiri sjónarmiðum og áhugamálum framat - ein nýggjur arbeiðsháttur, sum byggir meiri á at lurta uttanfyri egið ekkókamar.
Mín varðhugi er, at álitið á almenna mastodontin, KvF, ikki er so høgt, sum tað kundi verið og sum tað eigur at vera. Og her haldi eg, at ein máti er at venda Public Service-hutakinum eitt sindur, so fólkið kring landið fær eina størri med-eigarakenslu til Kringvarpið.

Vit halda okkum vita
Vandin við einumm miðla-monopoli er, at tey, sum arbeiða har, halda seg vita við vissu, hvat hevur týdning, og hvat fólkið til eina og hvørja tíð vil hava. Tað gera vit kanska, men í Føroyum er ikki rættuliga nakar annar miðil at geva mótspæl.
Tí skal mótspælið koma annan veg, og tað ber væl til at seta tað í system.
Í dag verður samstarvað við privatar fyritøkur, umframt eitt nú Miðlahúsið og Dimmalætting. Ikki ein háttur at lata miðlarnar upp, men ein vegur at elitera miðlarnar og minkað um samlaða fjølbroytni.
Eg giti, at tað eru redaksjonell val, sum eru avgerandi, tá tilfar frá ráðstevnum endar í KvF, har medarbeiðarar verða keyptir sum orðsstýrarar hjá ymsum áhugafeløgum. Tað er so tað. Men hvussu við øðrum áhugafeløgum, sum ikki keypa medarbeiðarar í KvF sum orðstýrarar, spyrji eg bara. Eg kalli tað ikki lobbiismu, men onkuntíð minnir tað um. Eg vænti eisini, at tað verður trupult at sleppa uttanum hetta slagið av tilfari, men at royna at finna onnur mótsvar ger bara fjølbroytni størri.

Deiliga lítið land
Vit hava møguleikan at lata Kringvarpið upp fyri fleiri sjónarmiðum, fleiri fólkum, fleiri perspektivum. Og so haldi eg - sjálvandi - at her er bert talan um eitt neyðugt ískoyti til verandi programlinju.
Og eins og Kringvarpið helst argumenterar í dag, so kann tað gerast við journalistisku dygdunum í hásæti.
Vit eru eitt so deiliga lítið land, at vit kunnu demokratisera mastodontin enn meiri - og tað noyðast vit.
Eg kundi eisini sæð fyri mær, at tað til dømis onkursvegna kring landið vóru umboðsráð, sum eina til tvær ferðir um árið vístu á, hvat tey halda hevði verið viðkomandi at tikið upp í Kringvarpinum. Ella at KvF nakrar ferðir um árið skipaði fyri fundum, ráðstevnum, hugskotskvøldum saman við áhugafeløgum og øðrum áhugaðum. Ella kanska kundi Kringavarpsstýrið verið meiri útfarandi á hesum økinum.
Bara fyri at kroysta seg at lurta uttan fyri egið ekkókamar.

Ikki mála hin versta á veggin
Sjálvandi ber til at mála hin versta á veggin og siga, at nú skal journalistikkur og trúvirði plaserast uttan fyri Kringvarpið. Soleiðis hugsi eg ikki.
Eg veit, at fleiri vilja hava dømi, tí tað kann vera trupult at síggja, at nakað kann verða ørðvísi enn tað er í dag.
Men v
Og eg haldi, at tað í ein vissan mun verður gjørt í dag, men at hugsa Krinvarpið sum ein almennan monopolmiðil, sum í størri mun lurtar eftir tí sum hendir kring landið er eitt fínt mál at seta sær.
At ein sjónligur partur av samstarvinum út úr húsinum í dag er við privatar fyritøkur, sum lata gávur til sendingarnar, er so ikki rætta kósin - haldi eg.
So heldur taka óhefta redaktøristarvið á seg og í størri mun fara út um landið at samstarva við áhugafeløg - fyrst og fremst fyri at byggja upp álit og trúvirði.
Eingin av sendingunum í dag nýtist at skrottast at teirri grund.
Men fyri at sleppa undan misskiljingum, skuldi verið óneyðugt hjá mær at sagt, at eg haldi tað hevur ovurstóran týdning at halda fast um ein óheftan almennan miðlastovn í fólksins tænastu.

Ræðsla og ótti, sum tíðindaeyðkenni

Ansið eftir. Grøni knøtturin á peningaautomatini eru skitnari enn wc-kumman. Almennu Føroyar er gravskitnar.
Hesi tíðindi bar Sosialurin í vár.
Zika-virus er á veg til Føroya visti útvarpið at siga í vár.
Nýggheitina fyrst. Fortel fjøldini fjøbroytt frættindi.
Vit journalistar tosa um frættindaeyðkenni. Hvørji eyðkenni skulu tíðindi hava, fyri at vera tíðindi.
Tey klassisku tíðindaeðkennini eru aktualitetur, týðningur, sjálvskenning, sensasjón og tvídráttur.
Tíðindi spretta úr nú-inum ella í hvussu so er leggja seg eftir at vera aktuel. Tíðindi skulu hava týdning fyri lesaran, lurtaran ella hyggjaran. Móttakarnir skal kenna seg aftur, talan kann vera um eina sensasjón og ofta vaksa tíðindi úr onkrum tvídrátti millum partar í samfelagnum - taka støði í konfliktini.
Ein tíðindastubbi rakar ofta fleiri av hesum eyðkennunum. Mest avgerandi fyri hvønn einasta tíðindastubba er tó, at hann er sannur.
Men seinastu árini hevur eitt nýtt tíðindaeyðkenni vunnið seg fram - ja, ofta fram um tey klassisku.
Tað er at spjaða ræðslu og ótta - at gera okkum bangin.
Kanska rakar grøni knøtturin á peningaautomatini - við góðum vilja - onkur av klassisku tíðindaeyðkenninum. Men ynskið at spjaða ótta verður rakt 100 prosent.
Zika-virus á veg til Føroya.
Bakteriur, sum antibiotika ikki vinnur á.
Flogvanlukkur og sinnisstøðan hjá flogskiparunum.
Barnalokkarar á hvørjum horni - listar yvir føroyskar barnalokkarar.
Óttin fyri yvirgangi - allastaðni.
Óðnarveður og stormávarðingar - nú skulu vit ræðast vind.
Eg skal ikki siga, at hesi tíðindi ikki kunnu fara undir klassisku tíðindaeyðkennini.
Men tey hóska sera væl til nýggja ræðslu-eyðkennið.
Tað er so farligt at liva. Ja, spurningurin er næstan um tað loysir seg longur - í hvussu so er hjá børnum okkara.
Vit skulu vera bangin, og vit skulu stúra. Tað er vápnið at halda okkum kúrr. Tað er vápnið hjá valdsharrunum at halda seg til valdið.
Eg sigi ikki, at pressan ger hetta við vilja fyri valdsharrarnar, men pressan gongur við upp á at raðfesta ræðslu-eyðkennið hægri og hægri.
Donald Trump hevur sum høvuðs-valtátak at ræða amerikanarar, so teir skulu halda, at teir hava brúk fyri einum nýggjum sterkum forseta, ið kann skapa trygd og fáa okkum at trúgva, at børn okkara kortini hava eina framtíð.
Vit skulu ræðast tilvildarligan yvirgang. Vit ganga við til, at fyritøkur og staturin hevur neyvt eftirlit við hvørjum feti vit taka. Vit lata okkum skráseta hjá altjóða fyritøkum.
Tí vit skulu vera bangin og stúra.
Eg haldi, at vit mugu ansa eftir ikki at lova nýggja ræðslu-tíðindaeyðkenninum at vinna á teimum klassisku.

Eg sá á Vágaportalinum, at JFK hevur fingið nýggja og størri friture-grýtu - ta størstu í danska ríkinum.
Eg bíðaði bara eftir, at onkur fór at skriva um, hvussu farlig grýtan var, men higartil var ræðslan bara, at tað tók 3-4 tímar at fáa fish-and-chips.

Hvørjar eru tær 700 familjurnar?

Í januar spurdi eg Heðin Mortensen um, hvørjar tær 700 familjurnar vóru, sum høvdu sína høvuðsinntøku av arbeiði á havnaøkinum hjá Tórshavnar Kommunu.
Eg havi ikki faktatjekkað svarið frá borgarstjóranum, men kanska onkur tímur.

Fyrispurningur til borgarstjóran 15. januar 2015, journal nr. 16/00368

Síggi í lesarabrævi á Vágaportalinum um havnaútbyggingina, at tú aftur nevnir 700 familjur, sum fáa sína dagligu høvuðsinntøku av økinum hjá Tórshavnar havn. Hevði tú kunnað greinað, hvussu komið er fram til hetta talið?

vinarliga

Øssur Winthereig

journalistur

Svar:

Í eini yvirlýsing í desember 2014 segði Havnar Arbeiðsmannafelag:

"Meginparturin av okkara limum starvast hjá fyritøkum á økinum hjá Tórshavnar havn og stór arbeiðsskapandi tiltøk eru undir búning. Vit vilja minna bæði myndugleikar og havnarfólk á, at umleið 700 familjur vinna sítt dagliga breyð á økinum hjá Tórshavnar havn."

Støðan er lítið broytt síðan tá og framvegis er stórur partur av limunum knýttur at virksemi á økinum hjá Tórshavnar havn, beinleiðis og óbeinleiðis.

Havnar Arbeiðsmannafelag hevur í dag gott og væl 700 aktivar limir. Umleið 100 av teimum eru beinleiðis í starvi hjá Tórshavnar kommunu. Stórur partur av hinum arbeiða hjá Tórshavnar havn ella hjá fyritøkum á økjunum hjá Tórshavnar havn og avleiddum virksemi.

Flestu arbeiða hjá stóru flutningsfeløgunum, sum t.d. Faroe Ship, Smyril Line, Blue Water og við lossing og flutningi annars. Eisini arbeiða limir hjá oljufeløgum, á bedingini og á skipasmiðjuni, eitt vaksandi tal er eisini í fiskaarbeiði á vestaru bryggju.

Restin av limunum arbeiða stórt sæð allir hjá feløgum, hvørs virksemi er avleitt av virkseminum í Tórshavnar havn, t.d. hjá timburhandlum, tænastufeløgum og flutningsfeløgum.

Í samskifti við kommununa hevur Havnar Arbeiðsmannafelag víst á, at flestu av limum teirra eru høvuðsbreyðvinnarar ella forsyrgjarar í sínum familjum.

Síggja vit burtur frá teimum, sum eru í beinleiðis starvi hjá Tórshavnar kommunu, og telur meðalfamiljan 4,5 fólk pr. húsarhald, eru helst yvir 2700 fólk í Havnini í dag, har høvuðsinntøkan í húskinum stavar frá beinleiðis ella avleiddum virksemi á økinum hjá Tórshavnar havn.

Tórshavn 18. januar 2016

Heðin Mortensen

borgarstjóri

Glasir: 34 av 35 størvum eru tíðaravmarkað

Í døgurðatíðindunum fýltist formaðurin í Føroya Lærarafelag á, at so nógvir lærarar verða settir í tíðaravmarkað starv ár eftir ár.
Rigmor Dam, landsstýriskvinna, var so samd.
Í nátturðatíðindum slapp nýggi rektarin á Glasi at reypa av, hvussu nógvar umsóknir hann hevði fingið til 35 størv. Men hann var ikki spurdur um, hví tey á Glasi hava sett 34 tíðaravmarkað størv og bara eitt - eitt - fast starv.
Man Rigmor Dam eisini vera samd við nýggja rektaranum?

Landsstýriskvinnan segði á døgurða, at hon helt ikki, at lærarar í framtíðini í heilum skulu setast í tíðaravmarkað starv
Rigmor Dam: Eg eri samd við formanninum í lærarafelagnum, at tað líkist svartasta ongum, at lærarar ár eftir ár verða settir í tíðaravmarkað starv.
Rigmor Dam: Ongin skilagóð grundgeving er fyri at seta fólk í tíðaravmarkað starv. At tað skal verða meginreglan er ikki í lagi.

Og í kvøld var so hurrá-samrøða við rektaran á Glasi, tí tey høvdu fingið 199 umsóknir til størv har.
Men ikki eitt orð um, at Glasir fer sama veg, sum aðrir miðnámsskúlar. Brúka tíðaravmarkaðar setanin, sum eitt slag av trælaarbeiði.
Higartil hevur tað verið so, at lærarar í tíðaravmarkaðum størvum - ella tímalærarar - millum annað
- ikki hava fingið pensjón
- ikki hava rætt at søkja innanhýsis størv
- ikki fáa pengar fyri fundir
- ikki hava niðursett limagjald í fakfelagnum
- vera sett frá august til juni, so sleppur mann av við tey aftur.
(Um alt hetta enn er soleiðis, veit eg ikki við vissu.)
Men formaðurin í lærarafelagnum vísti til grannalond og ES, har tað ikki ber til longur enn eini 2-3 ár at seta fólk í sama tíðaravmarkaða starv. So eiga tey, at fáa fast starv.
Og eisini landsstýriskvinnan helt nakað tað sama.
Men nýggi Glasir leggur út á sama hátt, sum hinir miðnámsskúlarnir.

Skattamálið: Vara seg fyri at fremja málsviðgerð

Stuttligt at koma aftur til Føroya, og enn ein dokumentarur hevur verið í sjónvarpinum - hesi ferð aftur um uppiborna ella óuppiborna skattafrádráttin hjá EIK.
Nógvar myndir vóru nýggjar og dramaeffektin var í hásæti, men ivist í, um so nógv nýtt var lagt afturat.
Ein flott sending - greitt sett saman, so sjónarmiðið hjá KvF var lætt at skilja.
Haldi eg havi nevnt tað fyrr um skattamálið hjá Eik:
Kann vera vandamikil journalistikkur at fara undir at kalla beinleiðis málsviðgerð í eini sjónvarpssending.
Grundin til, at eg brúki málsviðgerð, er tí eingin frá EIK, Fíggjarligum Støufesti, ymiskum grannskoðarafyritøkum ella TAKS var við ella vildi vera við.
Kortini er talan um eitt mál, sum avgjørt eigur at viðgerast í miðlunum.
Men journalistiskt hendir ofta tað, at søgan fer at halta, tá høvuðsskálkarnir ikki vilja vera við.
So sjálvandi haltaði mikukvøldið, og vit nærkaðust málsviðgerð.
Tá ein søga haltar verður ofta roynt at finna skorður at stiðja søguna við.
Ein skorða var, at journalistar hava samrøður við hvønn annan. Tað hækkar ikki nakað serligt um trúðvirðið.
Sjálvur kom eg í sjáldsamt selskap í sendingin. Millum Helga Abrahamsen og Jógvan Páll Lassen, tí vit vóru skírdir at vera vinir Tryggingarfelagsins.
Brúktir sum skorður.
Eg - helst tí - at eg saknaði eitt mótspæl móti áskoðanunum hjá Astrup í seinastu sendingini.
Sjálvur var eg siteraður fyri, at siga: "Er tað so platt, at TF Holding hevur gjørt ein handil við Astrup (umboðandi Fíggjarligt Støðufesti), sum Astrup ikki dugdi at gjøgnumskoða?"
Eg kann so taka ein annan setning úr sama bloggi:
"Men at alt hetta luktar er nakað annað - luktar av heilt vanligari kapitalismu."
Áhugavert verður at fylgja hesum málinum næstu mánaðirnar - kanska árini.
Gott vit hava Public Service.

Sendingin sæst her.

Aðrar viðmerkingar:
Eljustríð í EIK
Er hatta eitt marknaðarátak fyri Astrup?

Jú - ryggleysur vart tú, Heðin Mortensen

Sjálvandi er tað ikki mest týðandi fyri ein borgarstjóra og annan løgtingsformann at fylgja Tórhavnar Kamarkóri í Írlandi.
Um tað so var avgjørt fyri trimum mánaðum síðani ella 17 tímar áðrenn, at hann skuldi til Írlands. Hevur ongan týdning. Heðin Mortensen setur fram broytingaruppskot í løgtinginum um fólkaatkvøðu um samkynd hjúnarband, men velur ikki at standa við sítt egna uppskot. Rýmir av landinum.
Tað er ein maður, sum ongan rygg hevur.
Sjálvur heldur hann, at hann kann alt í senn - borgarstjóri og løgtingsmaður - men tá á stendur velur hann - sum hann sjálvur sigur - at vitja sonin í Írlandi - og letur Tórshavnar Kommunu gjalda.
Tað - sum Georg L. Petersen so rætt segði -er ryggloysi.
Ein rygg, sum eitt kókað spagetti.
Sum tað var gott, at Kringvarpið vísti okkum á hetta.

Innslagið um Heðin Mortensen sæst her.
Samrøðan við Georg L. Petersen sæst her.
Rætting kl. 19.49: Heðin var í Írlandi saman við Tórshavnar Kamarkóri og ikki Tórshavnar Manskóri, sum skrivað á fyrstu versjón.

Nýggj religión: Hitapumpu-samkoman

Deiliga provokerandi var hann: Hendrik Egholm á orkuráðstevnuni í Norðurlandahúsinum í dag.
Hann er stjóri í Magn - stóra oljufelagnum - og hann fór beint í móti landsstýriskvinnu, SEV og Umhvørvisstovuni.
- Tit hava valt síðu - tit hava valt hitapumpu-síðuna, segði Hendrik Egholm.
Helt at hatta við hitapumpum ljóðaði gott.
Men stjórin í Magn provokeraði so deiliga nógv, at kanska fari eg at hugsa meg um í nakrar mánaðar afturat, áðrenn eg leggi pengarnar á borðið fyri eina hitapumpu.
Tá hann var spurdur, um tað ikki bara var, tí hann hugsaði um at selja meira olju.. ressaðist hann:
- Eg eri ikki skítibýttur. Sjálvandi hevur tað eisini við tað at gera, men Magn skal nokk tjena pengar - eisini í framtíðini.
Og so pakkaði hann boðskapin inn í "orkuvarðan", sum felagið Byggitrygd legði fram. Nevnliga, at áðrenn tað almenna fer at mæla øllum til at skifta frá oljufýri til hitapumpu, so er vert at hyggja eftir, hvar orka í dag kann sparast - serliga í gamla setahúsahópinum. Og Ejvind Christiansen frá Marin E. Leo, vísti á, hvussu nógv kundi sparast við at kanna, hvussu illa tað trekkir í føroyskum sethúsum.

Nýggj samkoma
Sambært orkuvarðanum og Byggitrygd so skulu vit fyrst royna at minka um verandi orkutørvin, gera alt vit kunnu við verandi húsahóp, áðrenn valt verður, hvørja hitaskipan man skal velja til sethúsini.
- Vit hava fingið ein nýggjan átrúnað, sum eitur hitapumpusamkoman, segði Magn-stjórin og undirstrikaði sína framsókn við, at eisini hitapumpur brúka streym frá SEV, sum ikki í dag framleiðir grønan streym, men svávul-dálkandi streym burtur úr tungolju (sum eg giti, at Magn ikki selur teimum).
Í eini roynd at vísa aftur, at hann bara hugsaði um at selja olju, vísti hann á, at júst bjálving og minking av orkutørvinum longu hevði kostað Magn nógvar pengar.
Hóast Hendrik risti okkum ígjøgnum út á seinnapartin, so stóð hansara sjónarmið eftir, sum eitt stuttskygt sjónarmið. Eitt sjónarmið, sum elvdi til kjak og sum royndi at leingja livitíðina hjá oljuni og oljufýrunum í Føroyum. 

Sleppa av við oljuna
Almenni politikkurin er, at Føroyar skulu royna at sleppa oljuni, bæði tí hon ikki grøn og tí sveiggini eru so svikalig fyri búskapin.
Hákun Djurhuus - sum í løtuni sólar sær í grønari umhvørvisgloriu, svaraði, at ætlanin var ikki at hækka um oljunýtsluna.
- So hvørt tørvurin á elorku økist, so byggja vit út, so meiri og meiri verður grønt, lovaði Hákun Djurhuus.
Sirið Stenberg, landsstýriskvinna, keypti heldur ikki sjónarmiðini hjá Magn-stjóranum. Hon boðaði frá, at nýggj byggireglugerð kemur um nakrar vikur og krøv vera sett til svávulútlát.
- Neyðugt er at gera alt í senn, tí málið er ikki at binda seg so nógv at oljuni.
Sum hon segði:
- Ja, vit suðringar merkja tað á túratalinum hjá Smyrli, um oljuprísurin á heimsmarknaðinum lækkar ella hækkar.
Men Hendrik fekk okkum at hugsa um orku sum annað enn bara landsstuðlaðar hitapumpur frá Demich her og nú.

Hví fáa kvinnur lættan og lekran lesna?

Síggi at eitt nýtt kvinnublað "Hon" kemur við Sosialinum í dag. Sum ikki-kvinna, so havi eg ikki altíð skilt, hví kvinnur partú skulu lesa  úrvalt møsn - nevnt kvinnutilfar - sum "hvar tú kanst finna besta cappuccino í Havn". Og so lesa kvinnur eisini um "at endurnýggja eitt rúm fyri 250 krónur". Og so skulu kvinnur nú læra at gera eitt laksaspjót við sitrónsós og DIY-serfrøðingur skal læra kvinnur at skapa miðjarhavsstemning í heiminum.
Hví er slíkt tilfar kvinnutilfar? Eg meini, eru ikki eisini nógvir menn, sum vilja vita, hvar besta cappucciono í Havn er... og eru ikki eisini menn, sum vilja læra at gera laksaspjót við sitrónsós.
Pínadoy tað er gott, at eg ikki komið undir felagsnevnaran "kvinna" - eg hevði verið frætør yvir at slíkt møsn er ætlað, sum sertilfar til mítt kyn, hevði eg sagt um eg var kvinna.
Er restin forrestin fyri menn?
Men tit kvinnur nú er tykkara blað á veg í postkassarnar.
Og redaksjónin sigur seg vera fegin um at kunna

"veita tær lættan og lekran lesna púra ókeypis."

So kunnu vit menn gjalda fyri tungan og ólekran lesna.

Bankarnir: Gjald partafelagsskatt við grønum fingrum

Gott, at vit hava bankar, sum hugsa um okkum.
Í Radaranum mikukvøldið hoyrdu vit, um ivasama huglagið hjá summum bankum - í hvussu so er altjóða bankum.
Men føroysku bankarnir - teir eru øðrvísi.
Rendi meg í hesar báðar lýsingarnar á Facebook.
Onnur frá Bank Nordik, sum nú hugsar so øgiliga nógv um sínar partabrævakundar og vil tryggja sær, at teir gjalda skatt.

 

Og hin frá EIK, sum hugsar um gróðurin og várið og tað grøna.

Lurta eftir Radaranum her: Stairway to Tax Heaven

Tey 10 prosentini blivu til 80%

Ein sera áhugaverd gjøgnumgongd av søguni um sølu av fiskirættindum í sendingini "Tey 10 prosentini", sum var sent i sjónvarpinum týskvøldið.
Afturlítandi kann eg taka í egnan barm og undrast yvir, hví vit, sum stóðu frammalaga í Kringvarpinum hesi ár, ikki dugdu betri at síggja, hvat fór fram fyri nøsini á okkum.
Gott, at Kringvarpið gjørdi tað í gjárkvøldið.
Ein væl úr hondum greidd sending, sum lýsti eitt áhugavert tíðarskeið, tá fiskirættindini hópaðu seg upp hjá nøkrum fáum, og nógv seldu seg rík við rættindum, sum tey høvdu fingið frá landinum.
Problematikkurin var sera væl lýstur.
Fyri einhvønn - eisini fyri reiðararnar - sást, at hetta hevur ikki verið ein serliga góð skipan. Summi eru sloppin at válkað sær í almennum gávum.
Við vælsignilsi frá politisku skipanini - vitandi ella óvitandi.
Í dag standa vit so við spurninginum: Hvussu gera vit best nú?
1. januar 2018 nærkast og ósemja er í fólkinum um, hvussu ein fiskivinnunýskipan skal gerast.
Veikleikin við sendingini - sum við tí fyrru - var, at uppboðssøla slapp at standa eftir sum eitt gandaorð, sum bara vinnur á øllum øðrum tankum.
Kortini legði sendingin í gjárkvøldið - saman við fyrru sendingini - eitt gott grundarlag, sum væl ber til at kjakst útfrá.
Public Service eitur tað eisini.
Spennandi komponeraðir minuttir við eini framúrskarandi myndasíðu.
Í umrøðu av fyrru sendingini segði eg, at fyrra sendingin var 10% av tvørskurðinum gjøgnum fiskivinnupolitikkin seinastu árini. Í gjárkvøldið fingu vit - um ikki hini 90 prosentini - so hini 80 prosentini.

Ókvalifiserað møsn

Tordur Niclasen og Bjarni Djurholm leggja eftir Kringvarpinum og Miðlahúsinum, sum hava gjørt eitt sera viðkomandi journalistiskt val at biðja Gallup gera eina kanning millum føroyingar, um teir taka undir við, at hjúnarbandslógin verður broytt.
Og ein stórur partur sigur seg taka undir við at broyta hjúnarbandslógina.
Tordur og Bjarni halda seg vita betri, og tað er í lagi, men at finnast at journalistiska valinum at gera eina Gallupkanning um hendan spurning, er ókvalifiserað møsn.
Og hesir vilja báðir seta seg omanfyri redaktionella frælsið.
Bjarni Djurholm staðfestir, at tað vóru KvF og Miðlahúsið,
- sum avráddu, nær spurningarnir vóru settir
- sum formuleraðu spurningarnar
- sum avgjørdu, hvørjir spurningar vóru
- og sum gjalda fyri kanningina.
Ja, góði Bjarni Djurholm - hetta verður nevnt pressufrælsi!
Og Tordur Niclasen vil sleppa at formulera spurningarnar, sum Gallup skal seta og tulka úrslitið.
Og góði Tordur Niclasen - hevur tú heldur ikki hoyrt um pressufrælsið?
Kaj Leo Holm Johannesen formulerar á sínum Facebook-vanga, hvussu spurningarnir skuldu verið.
Kaj Leo Holm Johannesen, hevur eisini tú gloymt, at vit hava pressufrælsi í landinum.?


Lesarabræv hjá Bjarna Djurholm
Lesarabræv hjá Thordi Niclasen

Eljustríð í Eik

Sera áhugavert at fylgja við í keglinum um skattafrádráttin, um Eik kanska hevur rætt til ella kanska ikki hevur rætt til. Ivist í, hvussu nógv tíma, men tað er so tað.
Journalistiskt eru tvey áhugaverd sjónarhorn.
Í fyrsta lagi, hvør dokumentasjón er komin fram, og hvat vísir henda dokumentasjónin?
Í øðrum lagi samstarvið millum Kringvarpið og Miðlahúsið.

Dokumentasjónin
Fyrstu tíðindini ljóðaðu, at Eik hevði lumpað ella villeitt TAKS. Eg haldi meg ikki hava sæð dokumentasjón fyri tí. Eg haldi meg hava sæð dokumentasjón fyri, at í Eik og TF Holding vóru ymisk sjónarmið um Eik átti og um Eik hevði rætt til 90 millióna frádráttin. Eg haldi meg hava sæð dokumentasjón fyri, at Eik ikki spurdi TAKS um rættin til frádráttin, men spurdi, hvussu frádrátturin skuldi innganga í skattaroknskapin hjá Eik. Eisini haldi eg meg hava sæð dokumentasjón fyri, at Eik ikki sendi allar upplýsingar, sum Bankin hevði, til TAKS, nevnliga, at tað vóru nógv ymisk sjónarmið, og at ósemja var í nevndini um rættin til frádráttin.
Men eftir stendur, at eg dugi ikki at síggja dokumentasjón fyri, at Eik hevur lumpað ella villleitt TAKS.
Fyri mær sær tað út, sum har hevur verið eitt eljustríð millum stjóran, partar av nevndini í EIK og Jørn Astrup Hansen. Tað kann í fyrstu syftu síggja út, sum eitt reinleikans stríð, har annar parturin roynir at lumpa TAKS og hin parturin ikki vil. Men eg fái meg so illa at trúgva, at ikki okkurt annað motiv eisini má vera onkrastaðni.
Dokumentasjónin sum er løgd fram, er fyrst og fremst um, at tað eru fleiri ymisk sjónarmið - innanfyri og uttanfyri EIK og meiri og minni kvalifiserað - og at øll sjónarmið og allar metingar ikki eru send til TAKS.

Eg standi eftir við spurningunum: Heldur Taks seg hava fingið nøktandi upplýsingar frá Eik ella er nýggja viðgerðin í TAKS tekin um, at nústandi heldur TAKS seg hava nøktandi upplýsingar? Heldur TAKS, at Eik við fyrsta fyrispurningum royndi at lumpa ella villleiða? Um so er, verður tað helst meldað til løgregluna, giti eg. Hvat eigur TAKS at spyrja um og hvat eigur TAKS at vænta ein so stórur aktørur sum Eik sendur við.

Tíverri vil TAKS ikki svara upp á spurningar nú meðan alt frádráttarmálið verður viðgjørt av nýggjum.
Men higartil dugi eg ikki at síggja dokumentasjón fyri, at Eik hevur lumpað ella villeitt TAKS. Tað KANN vera at Eik hevur lumpað ella villeitt - tað er nakað annað. Tað eru nógv, sum kunnu vera løgd undir at lumpa ella villleiða, men uttan greiða dokumentasjón er tað vandamikil journalistikkur.

Miðlasamstarvið
Hin parturin er samstarvið millum Kringvarpið og Miðlahúsið.
Tað er blivið til, at Kringvarpið og Miðlahúsið eru annar parturin og Eik og teirra fólk er hin parturin. Men tá eingin dokumentasjón er fyri høvuðspástandinum - um lumping og villeiðing - so velja Kringvarpið og Miðlahúsið at halda seg til egnar tulkingar og metingar. Tulkingar og metingar, sum koma at standa upp móti tulkingum og metingum hjá Eik (sum tó er sera pírin á hesum økinum).
Men Eik valdi so at ganga móti einari meting hjá miðlunum og sendi rætting út í tíðindaskrivi við einum ráðgevarasetningi, sum stjórin helt undirbygdi hansara meting. Í sjónvarpinum og in.fo gjørdu tey nýggja tulking og meting av hesum eina setninginum, og brádliga tók Eik tíðindaskrivið aftur. Sambært in.fo tí ráðgevin, sum hevði sagt setningin, ikki vildi góðtaka skrivið (tíðindaskrivið giti eg). Men í báðum førum var spurningur um tulkingar av nøkrum setningum. Seinnapartin hósdagin kemur so nevndarformaðurin í Eik við sínum tulkingum og metingum. Og so kunnu Kringvarpið og Miðlahúsið aftur koma við sínum metingum.
Vandamikil journalistikkur.
Eik banki, eins væl og aðrir bankar, hava ikki heimsins størsta trúvirði og goodwill millum fólk, tí forargast vit, um Eik hevur roynt at kradda sær 90 milliónir úr landskassanum.
Kringvarpið og Miðlahúsið hava tað trúvirði, sum tey einaferð hava, men í eini roynd at styrkja henda tíðindaflutningin, so standa størstu miðlarnir lið um lið við sínum tulkingum og metingum. Og miðlarnir báðir halda, at tað styrkir sannleiksvirðið, at teir vísa til hvønn annan. Kringvarpið vísir til Sosialin og Soslialurin og in.fo vísa til Dag og Viku - men tað styrkir einki, tí tey arbeiða út frá sama tilfari - og nógv bendir á - at nógv er frá somu keldum eitt nú Jørn Astrup Hansen. Tó ikki tað, sum er komið fram eftir, at Astrup tók seg út nevndini.
Tað besta hevði nokk verið, at latið Astrup sjálvan staðið fram við sínum tulkingum og metingum, so Kringvarpið og Miðlahúsið ikki komu í ta sera keðiligu støðu, at vera beinleiðis mótpartur í hesum eljustríði og noyðast at leggja alt sítt trúvirðið í egnar tulkingar og metingar.

Er hatta eitt marknaðarátak fyri Astrup?

Hví vil Sosialurin ikki gera egnan journalistikk burtur úr skjølum, sum blaðið hevur fingið hendur á? Skilji ikki rættuliga. Sosialurin hevur fingið fatur á skjølum, sum hava almennan áhuga - tað er gott.
Men hevur Sosialurin ikki álit á sær sjálvum, sum miðli?
Hví ikki lamtera tíðindini út?
Hví ikki vísa: Hygg hvat vit duga á Sosialinum?
Herfyri vóru redaktørurin á Vikuskiftissosialinum og tíðindaleiðarin í Kringvarpinum í útvarpssstovuni. Tær skiftust um at siga, hvussu nógv størri kraft tað hevði, um Miðlahúsið og Kringvarpið vóru saman.
Saman um hvat?

Fyri mær sær tað út, sum at Astrup roynir at vinna sær fyrimunir, áðrenn TAKS tekur avgerð um frádrátturin var í lagi ella ikki.
Og eg havi ikki nakað grundarlag at siga, at Eik ikki hevur roynt - við vilja ella av grovum ósketni - at fingið ein frádrátt frá TAKS av órøttum.
Men fyri mær sær eisini út, sum um Astrup og TF Holding ikki síggja handilin millum Fíggjarligt Støðufesti og TF Holding við somu brillum.
Onkuntíð plaga vit at siga "follow the money"... í hesum málinum eiga vit eisini at siga "follow Astrup".

Havi lisið seinasta brotið í tíðargreinini hjá Astrup fleiri ferðir:
"Sagen er en skandale. Den er komprimitterende for TAKS, og den er stærkt belastende for TF Holding. Den er en fornærmelse mod Finansiel Stabilitet, en sammensværgelse mod landskassen og en svinestreg mod de færøske skatteborgere. Det er synd for Eik Bank, der har fået sin troværdighed beklikket."
Tað er TF Holding, sum hevur skyldina. Tað er bara synd fyri Eik Banka. Og tað er fornermandi mótvegis Fíggjarligum Støðufesti, har Astrup er. Og so er tað at sameina seg við føroyska skattgjaldaran.
Astrup vísir í tíðargreinini til eitt skriv frá nevndini í nýggja Eik Banka og grannskoðarunum, har sagt verður, at eingin rættur er til frádrátt.
Og í samrøðu við Boga Godfred sigur Súni Schwartz, stjóri í Eik, bara, at hann er ósamdur. Og so var Bogi typtur.
Og Eik roynir kortini at fáa frádráttin - og fær hann í tveimum umførum - fyrst sum beinleiðis frádrátt og í øðrum lagi, sum goodwill-frádrátt yvir 10 ár. (tí er tað "komprimitterende for TAKS".)

Er tað so platt, at TF Holding hevur gjørt ein handil við Astrup (umboðandi Fíggjarligt Støðufesti), sum Astrup ikki dugdi at gjøgnumskoða - og Astrup so í januar 2016 sigur: "Hasum skulu tey ikki sleppa gott frá", Kanska tí hann áður hevur havt okkurt koyrandi við TF Holding ella tí hansara umdømi í DK er um at skakast uppaftur meiri? Eru ovastu stjórarnir í Fíggjarligum Støðufesti eftir honum, tí at ein møguligur frádráttur átti at verið ein partur av keypsprísinum?

Hví hugsi eg, at alt hetta er okkurt slag av "pay back" frá Astrup?
Og nú bar til at spenna Miðlahúsið og Kringvarpið fyri vognin hjá Astrup í eini roynd fáa avgerðina hjá TAKS at fella hansara veg?
Men hetta er bara ein annar vinkul, sum onkur annar miðil kundi hugsað um.
Men at alt hetta luktar er nakað annað - luktar av heilt vanligari kapitalismu.


ES. Og kemur eisini úr mínum munni, at hetta stóra samstarv millum Miðlahúsið og Kringvarpið kann ganga út yvir rættartrygdina hjá Súni Schwartz, stjóra í Eik. Eg eri ikki fyri miðla-mastodontum.

Politikarin Astrup og tveir reiðarar

Gott at síggja sendingar í Kringvarpinum, sum gjølla lýsa føroysk viðurskifti. Kringvarpið er einasti miðil, sum kann fara so grundiga til verka.
Sendingin "Stríðið um tey 10 prosentini" var ein tvørskurður gjøgnum fiskivinnupolitikkin seinastu árini. Og fyrra helvt av skurðinum rakti rætt, nú verður spennandi at síggja í 2. parti, um skorið verður inn á bein.

Sendingin lýsti, hvussu fiskiríkidømið er savnað á nøkrum fáum hondum. Ikki so gjølla, hví og hvussu, men at soleiðis er tað blivið: Nøkur fáa hava tey flestu rættindi í sínum hondum, og tey vilja ikki av við tey aftur.
Samrøðurnar við reiðararnar Hanus Hansen og Anfinn Olsen vóru eftir mínum tykki tær, sum bóru hesum fyrra partinum av skurðinum. Teir tosaðu um egin áhugamál og hjálptu okkum at skilja, hvussu teir hugsa.

Pro-uppboðssølumaður nummar eitt Jóannes Jacobsen, búskaparfrøðingur, segði nakrar setningar, men ikki so nógv um uppboðssøluna, ta kritisku samrøðuna við hann eiga vit til góðar. Kári Petersen, búsksparfrøðingur, og Sjúrður Guðjónsson greiddu mest frá um miðsavningina, og tað var áhugavert.
Eg saknaði ein búskaparfrøðing við hinum sjónarmiðnum: at tað er ordiliga gott fyri eitt samfelag, at nøkur fáa eiga næstan alt - teir finnast eisini.

So lýsti sendingin eina politiska tilgongd og eisini aktuellu politisku støðuna, og júst her eri eg spentur uppá, hvussu djúpur og neyvur skurðurin í aðru sending verður.
Tí eingin búskaparfrøðingur kann argumentera fyri og sannføra øll - hvørki leikfólk ella politikarar - um at ein loysn er rættari enn hin.
Alt hetta endar í eini politiskari støðutakan.
Hetta er reinur politikkur, sum als ikki kann klistrast upp í nakran búskaparfrøðing.
Og tí undraði tað meg eitt sindur, at man valdi politikaran Jørn Astrup Hansen, sum ein so sentralan part í sendingini. Trúvirðið er í mínum eygum ivsamt og keldukritiskt eiga vit at minnast, at hann hevur sitið saftigt í øllum stólum kring dýru pengaborðini í Føroyum, ja, og nú tykist hann hanga í lampuni uppi yvir borðinum og spæla Guð.

Tá stríðið um tey 10 prosentini eftir míni fatan er ein politiskur spurningur, so vildi eg ynskt, at føroysku politikararnir fingu størri leiklut - tað eru hóast alt teir, sum fara at taka avgerðirnar - kroystir meiri ella minni av hægri maktum.

Hetta vóru 10 prosent av skurðinum - gleði meg til hini 90 prosentini.

Samdur við Jógvan á Lakjuni - ja, tað passar!!

Sjáldan eg eri samdur við Jógvan á Lakjuni.
Men tað eri eg í hansara uppskoti at endurskoða kringvarpslógina við tí fyri eyga, at hava í minsta lagi tvær óheftar tíðindaeindir í Kringvarpinum.
Eg var ikki samdur við Jógvan, tá hann klamsaði útvarp og sjónvarp saman. Eins og tá, haldi eg, at tað er ein standandi vandi fyri - tá miðlalandslagið er so smalt - at ein ovurstórur miðil gerst ein mastodontur, sum er trupul at vika og sum ikki styrkir fjølbroytni.

Vandarnir eru millum aðrar:

• Øll hugskot vaksa úr sama jørildi. Manglandi fjølbroytni.
• Hugskotini vera viðgjørd úr sama sjónarhorni. Skulu samsvara.
• Vandi fyri at avtalað verður millum útvarp og sjónvarp, hvat skal gerast hvar og hvussu tað skal gerast.
• Kringvarpið - sum ein stovnur - verður mótpartur hjá ov nógvum.
• Sama tíðindafólk umboðar útvarp og sjónvarp á somu tíðindafundum og roynir so at finna upp á tveir ymsar spurningar - ein til útvarp og ein til sjónvarp.
• Sjónvarp og útvarp mugu ikki ella ganga í hvussu so er ikki móti hvørjum øðrum.
• Starvsfólk verða ofta tikin inn uttan um vanligan setanarpolitikk.
• Eingin kapping verður um starvsfólk - summi sleppa inn í hitan - uttan gjøgnumskygni.

Um vit høvdu eitt breiðari miðlalandslag, so gjørdi tað einki, men støðan er, at Kringvarpið er næstan vorðið eitt tíðindamonopol (sjálvt um mær ikki dámar orðið), men ein mastodontur er Kringvarpið blivið.
Tað er ikki tí, at tey í kringvarpinum ikki royna ella duga, men tí tað ber ikki til at vera einsamallur 60-millióna miðil í Føroyum, sum eingin hevur nakran møguleika at kappast við.
Tað er í hvussu so er ikki tað besta fyri føroyska miðlaheimin.

Í stuttum haldi eg, at útvarpið og sjónvarpið skulu hava hvør sína tíðindadeild.
Og so haldi eg eisini, at vit skuldu umhugsa eina nýggja útvarpsrás við public service-skyldum.
Harafturat haldi eg eisini, at summar at verandi útvarpsrásum kundu røkt onkrar av verandi public- service skyldum. Tað er ikki tað perfekta, men í okkara lítla landi mugu vit gera okkurt, sum breiðkar miðlalandslagið.

Grein á Vágaportalinum um uppskotið hjá Jógvan á Lakjuni

Slipsið og nótin

Var á aliráðstevnu í gjár.
Fyri fyrstu ferð.
Ein aliráðstevna við 350 gestum er ein ráðstevna, har bara ein maður var í slipsi - tað var landsstýrismaðurin í vinnumálum, Poul Michelsen, sum setti ráðstevnuna.
Hini vóru gerandisklødd - eisini teir dýru dreingirnir.
Hetta var ráðstevnan fyri tey, sum arbeiða í alivinnuni. Tey, sum eru errin av alivinnuni og sum síggja stóra týdningin tey og teirra arbeiðspláss hava. Og so fyri tey, sum skulu tæna alivinnuni ella halda eftirlit við henni.
Ein segði við meg, at um 1000 fólk arbeiða í alivinnuni, so mátti eg ikki gloyma, hvussu nógv onnur eru knýtt at vinnuni.

Tað, sum undraði meg á míni fyrstu aliráðstevnu var, at alinótin var eitt og alt - næstan bara um innihaldið í nótini.
At ráðstevnan næstan ikki viðgjørdi evni, sum vóru uttanfyri nótina.
At Føroyar eisini eru til uttan fyri nótina, var ikki ordiliga á skránni.

Týdningurin, sum alivinnan hevur í Føroyum. Tøkugjald. Rættin til aling. Hvat er burðardygg alivinna. Umhvørvisspurningurin. Kann stórt verða ov stórt. Ognarviðurskifti.

Havi skilt, at Umhvørvisstovan fyri nøkrum árum síðani var við, og búskaparfrøðingar eisini hava verið við onkuntíð.
Lívið uttanfyri nótina mugu onnur taka sær av - var mín fatan eftir sjey tímar á Hotel Føroyum.
So løgið tað ljóðar sá eg ongan løgtingslim - tó kann onkur hava verið millum tey 350 fólkini.

Fyriskiparin úr Havbúnaðarfelagnum segði fleiri ferðir, at ein slík ráðstevna setti fokus á tær avbjóðingar sum eru og ikki á alt tað sum gongur so væl - so hevði tað blivið ov nógv sjálvrós.
Tó var ikki eiðasørt, at pláss eisini var til tað - tað skuldi bara mangla - á eini aliráðstevnu.

Maðurin við slipsi segði teimum greitt, at tøkugjald var komið fyri at vera. Hann segði eisini, at krøvini til talið á laksalúsum á hvørjum laksi fór at vera hert. Men hann segði eisini, at føroyska alivinnan er fremst í heiminum.

Eg hevði sjálvur valt at fara.Næstu ferð fari eg at hyggja nærri eftir skránni, tí eg haldi, at tað sum er uttan fyri nótina eisini er áhugavert.
Ráðstevnan snúi seg um lúsina og laksin í nótini - og tað var eisini sera áhugavert.
Fyri ein amatør.

Ullint frágreiðing frá løgmanni um settan ráðgeva

At Flóvin Eidesgaard søkir og fær starv á Løgmansskrivstovuni er óivað í lagi. Hann kann so ikki lastast fyri tað.
Men frágreiðingin frá løgmanni og løgmansstjóranum, sum eg hoyrdi tað í útvarpinum, er eitt sindur ullint. (Kanska hevur hann sagt okkurt annað í løgtinginum, ja, tað vóni eg.)
Soleiðis segði løgmaður:
"Tað er soleiðis, at løgmansskrivstovan ynskti, at man vildi hava ein búskaparfrøðing í starv. Starvið var lýst leyst í august - haldi eg - í 2015. Men tað var eingin búskaparfrøðingur, sum hevði søkt, so søkti man av nýggjum og so fekk man 17 umsóknir, og tað var ein setanarbólkur, sum viðgjørdi tær umsóknirnar....og løgmaður hevur á ongan hátt havt nakað við setanina at gera.".

Nei soleiðis var tað ikki.

Løgmansskrivstovan søkti 22. juli eftir einum deildarstjóra til umsitingarliga partin av Løgmansskrivstovuni.

Kravið var kandidatútbúgving innan búskaparfrøði, leiðslu, fyriskipan/HR ella aðra eins viðkomandi útbúgving.
Ikki nakað krav um, at umsøkjarin skuldi vera búskaparfrøðingur.
Ikki eitt orð um, at umsøkjarin skuldi vera ráðgevi hjá løgmanni. (Haldi tað var ein avloysara fyri Peter Petersen, sum skuldi vera sendimaður í Reykjavík).
Tí í lýsingin stendur eisini, at starvsøkið fevnir um sendistovuskipanina.

14. september kemur nýggja samgongan til og 8. oktober kemur henda lýsing:

Her stendur beinleiðis, at "Nú nýggj samgonga hevur tikið við, og málsøkjabýtið er broytt, eru fortreytirnar broyttar fyri starvið, ið Løgmanskrivstovan lýsti leyst herfyri. Tí verður lýst av nýggjum."
Eg giti, at løgmaður eisini hevur verið við til hesa lýsingina, tí tað hevði verið løgið, um fyrisitingin einsamøll helt, at nýggi løgmaðurin hevði brúkt fyri einum meiri ella minni persónligum ráðgeva í búskaparmálum.
Ikki eitt orð um, at eingin umsøkjari var ella at tey ynsktu ein búskaparfrøðing - sum løgmaður segði í útvarpinum.
Og í nýggju lýsingini stendur eisini: "Høvuðsuppgávan verður at ráðgeva og vegleiða løgmanni í búskaparligum og fíggjarligum viðurskiftum".
Tað var ikki tað, sum fyrra starvslýsingin snúði seg um.
Altso mugu vit vænta, at løgmaður visti, at hann í oktober søkti eftir einum ráðgeva til sín sjálvs. Og ikki, sum løgmaður segði, sambært útvarpinum, at fyrisitingin vildi hava ein búskaparfrøðing.
Tað ljóðar eisini eitt sindur løgið. tá søkt verður eftir búskaparfrøðingi, har høvuðsuppgávan er at ráðgeva løgmanni, "at løgmaður hevur á ongan hátt  havt nakað við setanina at gera."
Kanska, men løgmansstjórin - næsti medarbeiðari hjá løgmanni - hevur so sett persónin í starv.
At so Jacob Vestergaard og Fólkaflokkurin mitt í tí heila skulu ganga reina vegin - er so nakað annað.

 Fyrsta starvslýsingin 22. juli 2015

Seinna starvslýsingin 8. oktober 2015

Útvarpstýdingini 2. mars 2016

Viðvíkjandi Irak- innrásini 2002

Evnið um føroyskan veteranar er sera viðkvæmt, so her ræður um at vera varin, men Løgtingið atkvøddi til dømis móti innrásini í Irak - men ikki var lurtað eftir tí.
Skal føroyskur landstýrismaður handa teimum medalju, sum fóru til Irak - ivist.
Haldi, at føroyingar sum velja at fara í kríggj fyri onnur lond, teir mugu vænta at fáa viðurkenning frá tí landinum.
Skal ein føroyingur dømast í Føroya Rætti fyri at fara í kríggj fyri fremmant land. Nei, ha.

Eg skrivaði eina viðmerking á Facebook um, at Løgtingið atkvøddi móti innrásini í Irak. Og tað er rætt, at Løgtingið atkvøddi móti at gera innrás uttan ST-samtykki.
Bara fyri ein ordans skyld, so eru keldurnar her:

Málið í Løgtinginum
Upprunauppskot
Atkvøðugreiðsla

EIK skal vera føroyska samfelagnum at gagni - siga tey

- skal vera føroyska samfelagnum at gangi.
So snøggur er ein setningur í virðisgrundarlagnum hjá EIK banka.
Og nú kemur undan kavi, at Astrup - ein danskur nevndarlimur í EIK - segði nevndarsessin frá sær, tí hann helt, at EIK royndi at snýta føroysku skattamyndugleikarnar heldur enn vera føroyska samfelagnum at gagni.
15. januar 2016 verður kaldliga staðfest á heimasíðuni hjá EIK Banka, at Jørn Astrup Hansen, sum síðani 2011 hevur umboðað Finansiel Stabilitet í nevndini fyri Eik Banka, hevur sagt henda nevndarsess frá sær.
Ikki eitt orð um hví. Ikki eitt orð um, at tað var tí hann helt, at EIK ikki var føroyska samfelagnum at gagni.
Sjálvur vildi Astrup heldur ikki siga, hví hann fór úr nevndini í ótíð í samrøðu í Degi og Viku 18. januar. Hann vónaði helst, at onkur fór at grava meiri í, hvat lá í ósemjuni - og tað gjørdi Berlingske Tidende so. Málið verður eisini viðgjørt í einum bloggi á Berlingske. Eisini tí grannskoðararnir sýttu fyri at góðtaka frádráttin í roknskapinum.
EIK hevur fingið ein frádrátt upp á uml. 90 mill. kr frá TAKS, men Astrup heldur ikki, at TAKS kann hava havt allar upllýsingar, tá TAKS hevur játtað frádráttin - og tí átti frádrátturin ikki at verið latin. Í bankastjóri máli merkir tað, at TAKS hevur handlað móti betri vitan.
Um Astrup hevur rætt ella ikki ber ikki til at siga enn, men á aðalfundinum fæst kanska at vita um, EIK gjørdi eftir egnum virðisgrundarlagi - og var føroyska samfelagnum at gagni.
Í samrøðu í útvarpinum í dag loysir Astrup so frá posabandinum.
Heldur ikki so hugaligt at hugsa, at TAKS ikki setur fleiri spurningar, áðrenn tey lata 90 mill. krónur úr kassanum.

Frælsi at keypa rullupylsu

Stuttligt, tá reklamufólk skulu vera snild.
Nú Atlantsflog fer at krevja pening fyri máltíðir og sterkan løg umborð eitur tað á reklamumáli:
"Frælsi at velja ein betri bita."
Reklamufólkini kundu eisini sagt um nýggja matarpolitikkin:
"Frælsi at sleppa undan atlantic-bollanum."

Atlantsflog hevur higartil havt ta standandi hóttanina móti øllum komandi kappingarneytumum, at felagið kann leggja rullupylsu aftur á ókeypis rugbreyðið. Nú hvarv tann hóttanin, so kanska fara onnur flogfeløg nú at ressast við og bjóða seg fram á Føroyarutuni.

Men um eg skilti Johonnu á Bergi frá AA rætt í Degi og Viku í kvøld, so væntar hon vøkstur upp á 7-8% í ferðafólkatalinum. Um vit taka ferðafólkatalið í fjør, so er tað ein vøkstur upp á sløk 30.000 ferðafólk. Og talið á bíligum ferðaseðlum til og úr Danmark hækkar úr 35.000 upp í 45.000. So vítt eg dugi at rokna, so verða ikki nógvir eyka bíligir ferðaseðlar til tey ferðandi - í hvussu so er ikki til øll. Og hetta skrivi eg bara, tí eg ivist í um tað verður bíligari fyri tey flestu.

Vit, sum plaga at fáa okkum ein lítlan í flogfarinum, fara nokk ikki at líða nakra neyð.

Heðin Mortensen: 700 familjur fáa sína dagligu høvuðsinntøku av økinum hjá Tórshavnar havn - her eru tær!

Heðin Mortensen, borgarstjóri í Havn, svarar í lesarabrævi herfyri Kára Mikkelsen aftur, tí hann finnst at havnaútbyggingini - tað er so tað.
Men ikki serliga dámligt - ja faktisk beinleiðis ódámligur stílur - at leggja fyri við skriva um leiklutin hjá Kára í eini sjónvarpssending, sum yvirhøvur einki hevði við havnaútbyggingina at gera. Og sjálvandi at draga ein kringvarpsjournalist uppí.
Um Heðin ætlar at vísa onkrum aftur, sum Kári hevur skrivað, so skuldi hann hildið seg til tað.
Men eg legði til merkis, at Heðin enn einaferð skrivaði, at 700 familjur í Havn framhaldandi fáa sína dagligu høvuðsinntøku av økinum hjá Tórshavnar havn.
Havi sæð hatta talið áður og skrivaði tí til Heðin og spurdi, um hann kundi greinað mær, hvussu hann kom til hatta talið.
Og Heðin hevur sent mær hetta svarið upp á mín spurning, sum summi kanska hava áhuga at lesa:

Fyrispurningur til borgarstjóran 15. januar 2015, journal nr. 16/00368

Síggi í lesarabrævi á Vágaportalinum um havnaútbyggingina, at tú aftur nevnir 700 familjur, sum fáa sína dagligu høvuðsinntøku av økinum hjá Tórshavnar havn. Hevði tú kunnað greinað, hvussu komið er fram til hetta talið?

vinarliga
Øssur Winthereig
journalistur

Svar:
Í eini yvirlýsing í desember 2014 segði Havnar Arbeiðsmannafelag:

"Meginparturin av okkara limum starvast hjá fyritøkum á økinum hjá Tórshavnar havn og stór arbeiðsskapandi tiltøk eru undir búning. Vit vilja minna bæði myndugleikar og havnarfólk á, at umleið 700 familjur vinna sítt dagliga breyð á økinum hjá Tórshavnar havn."
Støðan er lítið broytt síðan tá og framvegis er stórur partur av limunum knýttur at virksemi á økinum hjá Tórshavnar havn, beinleiðis og óbeinleiðis.
Havnar Arbeiðsmannafelag hevur í dag gott og væl 700 aktivar limir. Umleið 100 av teimum eru beinleiðis í starvi hjá Tórshavnar kommunu. Stórur partur av hinum arbeiða hjá Tórshavnar havn ella hjá fyritøkum á økjunum hjá Tórshavnar havn og avleiddum virksemi.
Flestu arbeiða hjá stóru flutningsfeløgunum, sum t.d. Faroe Ship, Smyril Line, Blue Water og við lossing og flutningi annars. Eisini arbeiða limir hjá oljufeløgum, á bedingini og á skipasmiðjuni, eitt vaksandi tal er eisini í fiskaarbeiði á vestaru bryggju.
Restin av limunum arbeiða stórt sæð allir hjá feløgum, hvørs virksemi er avleitt av virkseminum í Tórshavnar havn, t.d. hjá timburhandlum, tænastufeløgum og flutningsfeløgum.
Í samskifti við kommununa hevur Havnar Arbeiðsmannafelag víst á, at flestu av limum teirra eru høvuðsbreyðvinnarar ella forsyrgjarar í sínum familjum.
Síggja vit burtur frá teimum, sum eru í beinleiðis starvi hjá Tórshavnar kommunu, og telur meðalfamiljan 4,5 fólk pr. húsarhald, eru helst yvir 2700 fólk í Havnini í dag, har høvuðsinntøkan í húskinum stavar frá beinleiðis ella avleiddum virksemi á økinum hjá Tórshavnar havn.

Tórshavn 18. januar 2016
Heðin Mortensen
borgarstjóri

Lesarabrævið hjá Kára Mikkelsen kann lesat her.
Lesarabrævið hjá Heðini Mortensen kann lesast her.

Ivasamt um Heðin var einasti skálkurin í D&V í kvøld

Eftir seinasta tvídráttin millum Heðin Mortensen og Kringvarpið var Heðin aftur miðdepilin í einum innslagi í Degi og Viku í kvøld.
Beinanvegin lúrdi tankin um, hvussu fór hetta at spæla av.
Bara tað ikki fór at standa sum hevnisøka, tí tað tænir ikki okkum, sum eru góð við Kringvarpið.

Innslagið í kvøld var um sjúklingar, sum mugu vera liggjandi á Landssjúkrahúsinum, tí einki pláss er fyri teimum úti í kommununum til umlætting. Niðurstøðan var, at Tórshavnar Kommuna er skálkurin, sum ríkasta kommuna og flestu eru úr Tórshavnar Kommunu ella Suðurstreymoyarøkinum.
Dokumentasjónin, sum var brúkt vóru millum annað tveir grafar.
Fyrsti var hesin, sum stóð á skíggjanum í 4 sekund.

Lisni teksturin var: Tað kann tykjast sum ein andsøgn, men tað er tann ríkasta kommununa - Tórshavnar Kommuna - sum er størsta byrðan hjá Landssjúkrahúsinum.
Giti at grafurin vísir, hvussu nógvir sjúklingar mugu vera liggjandi á Landssjúkrahúsinum. Og her sær út, sum at í 2015 vóru tað 9 úr Tórshavnar Kommunu og 5 úr øðrum kommunum. Tað haldi eg ikki er serliga sannførandi dokumentasjón fyri, at tað serliga er Tórshavnar Kommuna, sum er skálkurin. Tað vísir kanska meiri, at hetta er ein trupulleiki, sum er kring alt landið.

Hin grafturin var hesin:

Lisni teksturin var. Talið á døgum hjá sjúklingum - heimahoyrandi í Tórshavnar Kommunu - sum hava ligið á Landssjúkrahúsinum, eftir at teirra viðgerð er liðug hevur tey seinastu árini verið fleirfalt so stórt, sum í restini av landinum.
Hasin grafurin vísir dagar. Eg lesi tað soleiðis, at í 2015 hava teir 9 sjúklingarnir úr Tórshavnar Kommunu ligið umleið 300 dagar og teir 5 úr restini av landinum ligið í umleið 100 dagar. Havnaborgarar hava ligið 30 dagar í miðal og hini 25 dagar í miðal. Í 2013 var støðan nógv verri uttan fyri Tórshavnar Kommunu, tá lógu 7 sjúklingar gott 400 dagar og tað gjørdi 13 úr Tórshavnar Kommunu eisini. Altso nógv verri hjá hinum kommununum. Í 2014 var nógv ringast í Tórshavnar Kommunu. Men aftur her: meiri ein mynd av, at hetta er ein trupulleiki kring alt landið.

Í innslagnum verður eisini brúkt eitt brot úr nýggjársheilsu hjá Heðini Mortensen, har hann umrøður eldapolitikk, og at Tórshavnar Kommuna hevur yvirtikið eldraøkið og so reypar hann, hvussu væl tað gongur. Men í innslagnum verður ikki sagt við einum orði, at talan er um eldri sjúklingar. Naina Túgvustein, varastjóri á Landssjúkrahúsinum, sigur at nógv mugu liggja eftir lokna viðgerð, men hon nevnir ikki við einum orði, at talan er um eldri sjúklingar. Tí er tað ivasamt, um tað er rætt at brúka brot úr nýggjársheilsuni, sum snýr seg um eldraøkið - kanska er tað, men tað verður ikki dokumenterað. Har verður eisini brúkt eitt brot úr heilsanini, sum snýr seg um, at sjúk og fólk, sum krevja røkt og umsorgan hjálpir kommuna, so væl til ber. Her er rætt at kritisera Tórshavnar Kommunu, men kritikkurin er eins væl rættaður móti øllum øðrum kommunum - ein landstrupulleiki.

Tá Kringvarpið enn einaferð er vorðin ein mótpartur - hesu ferð mótpartur hjá Heðini Mortensen - so haldi eg, at tey skuldu tryggjað sær, at Heðin úttalaði seg.
Sambært vertinum, so skuldi Heðin Mortensen kanna nøkur tøl, áðrenn hann vildi gera samrøðu við Dag og viku. Haldi - í verandi støðu - at Dagur og vika skuldi bíða ein dag, so Heðin Mortensen slapp at úttala seg í sama innslagi.
So nógv hastaði hatta innslagið ikki.
So hevði verið lættari at uppbygt álitið aftur á Kringvarp Føroya.